του Αντώνη Κακκαρά,
αρχιπολοίαρχου ε.α., δρ. Παντείου, συγγραφέα
Η υπεράκτια εταιρία (Off Shore) είναι το νομικό εύρημα παγκόσμιας εφαρμογής, που παρέχει τη νομότυπη ευχέρεια στον ιδιοκτήτη της, να κρύβει πίσω της περιουσίες και τη διαχείριση τους οιασδήποτε προέλευσης και είδους. Είναι αποδεκτή από όλα τα κράτη του κόσμου, ενώ χρησιμοποιείται από κυβερνήσεις[1] και ιδιώτες. Είναι επομένως ένα δώρο πολύτιμο και άκρως απαραίτητο για την ανάπτυξη, ισχυροποίηση, λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος. Και τούτο διότι ο κάτοχός της μπορεί να μην είναι ορατός, αφού τίποτα δεν τον υποχρεώνει να εμφανίζεται ως φυσικό πρόσωπο, ενώ μπορεί να παρουσιάζεται ως ιδιοκτήτης μία άλλη υπεράκτια, ή ένας δικηγόρος, ένα TRUST, ή οιοδήποτε πρόσωπο της απόλυτης εμπιστοσύνης του (αχυράνθρωπος) με την προϋπόθεση να ελέγχεται απ’ αυτόν[2].
Ο τρόπος και οι προϋποθέσεις με τις οποίες λειτουργούν αυτά τα ΄΄ευρήματα΄΄ είναι απλός. Ο δικηγόρος της ΄΄χ΄΄ χώρας (π.χ. της Ελλάδας, Ιταλίας, Παναμά κλπ) που στις δραστηριότητές του είναι και η διαχείριση των Off Shore, είναι σε θέση σε ελάχιστο χρόνο να ΄΄χτίσει΄΄ την εταιρία με μόνα στοιχεία[3]:
- τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου (ΔΣ, Board of Directors, που είναι συνήθως δύο ή τρία ανάλογα με τη χώρα που θα φιλοξενείται),
- την σφραγίδα και τον επιθυμητό αριθμό μετοχών που εκτυπώνονται ταχύτατα οπουδήποτε άρα και στην Ελλάδα, και
- τα περιουσιακά στοιχεία που επιθυμεί ο ιδιοκτήτης της να εντάξει σ’ αυτήν. Τέτοια μπορεί να είναι κινητά και ακίνητα κάθε είδους, λογαριασμοί τραπεζών, εφημερίδες, τηλεοπτικοί σταθμοί, οικοδομικές ή άλλες εταιρίες κ.ο.κ.
- το πρόσωπο που θα του ανήκουν οι μετοχές ήτοι τον ιδιοκτήτη της εταιρείας και της περιουσίας της
Η ένταξη στην υπεράκτια οποιασδήποτε περιουσίας είναι η πρώτη και μόνη συμβολαιογραφική πράξη που γίνεται με βάση την ελληνική νομοθεσία. Εάν όμως η αγοραζόμενη περιουσία ανήκει σε άλλη Off Shore, τότε ο πραγματικός πωλητής και ο πραγματικός αγοραστής μπορούν να μην φαίνονται, εφόσον εκπροσωπούνται νομότυπα, επί παραδείγματι από ένα δικηγόρο. Επομένως φορολογία μεταβίβασης θα καταβληθεί και δη κατά πολύ μειωμένη[4], μόνον εάν ο ένας από τους συμβαλλόμενους είναι φυσικό πρόσωπο. Όταν αμφότεροι είναι υπεράκτιες εταιρίες το κράτος δεν συμμετέχει, άρα και φόρος δεν καταβάλλεται (όπερ και το συνηθέστερο). Σημειώνεται πως κανείς μα κανείς μη βλαξ αγοραστής μιας υπεράκτιας εταιρίας δεν την αγοράζει εάν δεν γνωρίζει το πλήρες ιστορικό της , που εμφανίζεται όχι μόνον από βεβαιώσεις των πρώην κατόχων πως δεν οφείλει πουθενά και τίποτε (προϋπόθεση για την αγορά της) αλλά από το βιβλίο της εταιρίας (minute book) όπου υποχρεωτικά περιέχονται και αριθμημένα όλα απολύτως τα πρακτικά και εμφανίζονται όλες οι πράξεις (αγορές, πωλήσεις, μεταβιβάσεις κλπ) που έχουν γίνει από την ίδρυσή της. Επομένως όποιος λέει πως όταν αγοράζει μια Off Shore δεν γνωρίζει τι περιουσία είχε στο παρελθόν της, απλά λέει χοντρά ψέματα και αυτό πρέπει να το γνωρίζουν πολύ καλά και των εξεταστικών επιτροπών της Βουλής και όλοι όσοι καγχάζουν ακούγοντας την ηλιθιότητα αυτή. Ο Πειραιάς (και όχι μόνον) με τους δικηγορικούς ΄΄οίκους΄΄ που καλύπτουν τη ναυτιλιακή κοινότητα, είναι κέντρο τέτοιων δραστηριοτήτων, αφού κάθε πλοίο καλύπτεται από μία το λιγότερο off shore.
Έχει γραφεί πως στην Ελλάδα λειτουργούν μόνον για ιδιοκτησία ακινήτων πολύ πάνω από τρεις χιλιάδες υπεράκτιες εταιρίες[5]. Εάν οι πολυτελείς βίλες και τα διαμερίσματα είναι τόσα, τότε ο αριθμός είναι σωστός. Υπάρχουν βέβαια και οι υπόλοιπες με πλοία, εφημερίδες, κότερα, αεροπλάνα, έναν και μόνο λογαριασμό (για τις μίζες και το ξέπλυμα χρήματος), άλλες εταιρίες κλπ.
Συνήθως προτιμάται η ένταξη στην ίδια Off Shore ενός μόνον περιουσιακού στοιχείου, (π.χ. ενός λογαριασμού, ενός πλοίου, ενός διαμερίσματος πχ στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, μίας βίλας, μίας άλλης υπεράκτιας ...). Τούτο γίνεται για λόγους πρόνοιας ώστε, να είναι εύκολη η μεταβίβαση των μετοχών της σε ένα πρόσωπο ή (το συνηθέστερο) σε άλλη υπεράκτια άμεσα. Αυτό επιτυγχάνεται απλά με τη μεταβίβαση των ή της μετοχής ολόκληρης της εταιρίας με ένα πρακτικό του ΔΣ που συντάσσει σε δέκα λεπτά ο δικηγόρος. Αλλά και για να αποκλειστεί ο κίνδυνος της απώλειας όλων των περιουσιακών της στοιχείων, εάν ένα από αυτά πέσει έξω επιχειρηματικά. Π.χ. εάν στην ίδια υπεράκτια ενταχθεί μία άλλη Off Shore που διαθέτει μία πολυκατοικία στη Θεσσαλονίκη και άλλη μία στην Κυψέλη και προστεθεί ακόμα το διαμέρισμα στην Αρεοπαγίτου, στην περίπτωση που ΄΄κατασχεθεί΄΄ το διαμέρισμα για χρηματισμό, τότε θα παρασύρει και τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία ήτοι, τις πολυκατοικίες εν προκειμένω. Εννοείται ότι το ΄΄πόθεν έσχες΄΄ που προβάλλεται ως η πανάκεια και η ρομφαία πάταξης της διαφθοράς, αξίζει όσο και η θέληση των ερευνητών. Έτσι επιβάλλεται στους σεβόμενους τα αγαθά του συστήματος αυτού και το δικαίωμά τους να κατέχουν προϊόντα συνήθως προερχόμενα από τον κόπο τρίτων, να οργανώνουν μια υπεράκτια για κάθε περιουσιακό στοιχείο που θέλουν να αποκρύψουν, εξάλλου το κόστος της για τέτοιες περιουσίες και για το μαύρο χρήμα των πλουτοκρατών, των καταχραστών και των διεφθαρμένων είναι ελάχιστο. Κάποια πρόσθετα πρακτικά και χρήσιμα στοιχεία όμως είναι απαραίτητο να εκτεθούν εδώ.
Οι μετοχές που έχουν εκδοθεί και υπογραφτεί από τον Πρόεδρο του ΔΣ και το γραμματέα του, μπορεί να είναι μία ή περισσότερες, ονομαστικές ή ανώνυμες ανάλογα με την επιθυμία του κατόχου. Συνήθως για ευκολία διαχειρίσεώς τους είναι ανώνυμες με την επισήμανση ΄΄Στον φέροντα΄΄ (To the Bearer). Οπότε και εκείνος που τις έχει στα χέρια του (Share Holder) ελέγχει και την περιουσία της εταιρίας. Ο ιδιοκτήτης (ή οι ιδιοκτήτες) φυλάσσει σε θυρίδα στην τράπεζα ή σε χρηματοκιβώτιο στο σπίτι του τις μετοχές και ανάλογα σε ποιον θέλει να μεταβιβάσει, δωρίσει, πωλήσει την περιουσία, τις παραδίδει χωρίς τη μεσολάβηση συμβολαιογράφου ή άλλου φορέα (εφορίας, ανακριτή, εξεταστικής επιτροπής κ.λ.π.). Με προϋπόθεση τη σύνταξη ενός πρακτικού των μετόχων, δηλαδή του ίδιου που αν δε, θέλει να εμφανιστεί είπαμε πως τις δίνει στο δικηγόρο που εμφανίζεται απ’ ονόματί του επιδεικνύποντας απαραίτητα τις μετοχές, ως ακλόνητη απόδειξη ότι είναι ή εκπροσωπεί τον ιδιοκτήτη τους, ώστε να εκτελέσουν οι του Διοικητικού Συμβουλίου την εντολή μεταβίβασης κοκ).
Ο δικηγόρος στη συνέχεια θα ενημερώσει το βιβλίο πρακτικών και την έδρα της υπεράκτιας στη χώρα που την φιλοξενεί για όποια μεταβολή της περιουσίας της αλλά και του νέου διοικητικού συμβουλίου, που οπωσδήποτε θα προκύψει με την αλλαγή του ιδιοκτήτη των μετοχών. Επομένως από τη μία στιγμή στην άλλη μια περιουσία μικρή ή (συνήθως) μεγάλη θα αλλάξει χέρια, χωρίς να το γνωρίζει κανείς άλλος έξω από τον πρώην και νέο ιδιοκτήτη και τα μέλη του ΔΣ . Οι μεγαλοεπιχειρηματίες, εφοπλιστές, έμποροι όπλων, μεγαλοκατασκευαστές, ιδιοκτήτες εφημερίδων, καναλιών, κοτέρων και κύρια οι απατεώνες, καταχραστές, ληστές, κλέφτες, μεσάζοντες, έμποροι ναρκωτικών, διεφθαρμένοι πολιτικοί και κυβερνητικοί παράγοντες, καρπωτές κρατικών προμηθειών και αντιστοίχων ποσοστών (μίζας), διάφοροι παράγοντες που δεν ήταν αλλά έγιναν ταχύτατα νεόπλουτοι, χωρίς να αποφεύγουν τον πειρασμό να γίνουν μέλη των οικογενειών τους ιδιοκτήτες πολυτελών διαμερισμάτων και λοιπών παρακολουθημάτων ως κοτέρων, πολυτελών γάμων κ.λ.π. αποφεύγουν να είναι οι ίδιοι μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων για ευνόητους λόγους αποφυγής της δημοσιότητας και των κινδύνων να αποκαλυφθούν. Έτσι προτιμούν τις γυναίκες τους (λάθος και αυτό), τους θυρωρούς τους, ή ενίοτε άλλες υπεράκτιες και εκείνες άλλες που τελικά η έρευνα για ανακάλυψη της αλήθειας χάνεται στο χρόνο που απαιτείται από χώρα σε χώρα και από τα δικηγορικά γραφεία που τις προστατεύουν ως επαγγελματικά απόρρητα.
Οι υποχρεώσεις της υπεράκτιας είναι ελάχιστες:
- Κάποια ετήσια έξοδα προς τη χώρα φιλοξενίας (τις αποκαλούμενες και φορολογικούς παράδεισους λόγω της σχετικής νομοθεσίας, ήτοι τα νησιά Cayman, ο Παναμάς, η Λιβερία, το Λουξεμβούργο, η Κύπρος αλλά και η Μεγάλη Βρετανία κ.λ.π.)
- Η σύνταξη των πρακτικών (minutes) των διοικητικών συμβουλίων ετήσια, πως όλα είναι εν τάξει και έκτακτα σε κάθε αλλαγή της περιουσίας και ιδιοκτήτου μετοχών της εταιρίας. Με τα πρακτικά αυτά που υπογράφονται από τα μέλη του ΔΣ είπαμε πως γίνονται και οι μεταβιβάσεις της υπεράκτιας και της περιουσίας της.
Πολύ απλά λοιπόν θα λέγαμε πως η OFF SHORE εταιρία είναι η ανίκητη, απόρθητη κρυψώνα, η ερωμένη κάθε μεγαλοεπιχειρηματία, αλλά και κάθε απατεώνα, κ.ο.κ. είναι παγκόσμιος θεσμός απαραίτητος στους σεβόμενους τη μεγάλη τους περιουσία, τις άμετρες φιλοδοξίες, την ελαστικότητα στις επιχειρηματικές διαδικασίες, στους επιθυμούντες να κρυφτούν από την εφορία, από τους διεκδικητές των περιουσιών που αποκτήθηκαν με νομότυπο ή παράνομο, αλλά σχεδόν πάντα με ανήθικο τρόπο[6].
Η OFF SHORE, είναι σημείο των καιρών μας, στήριγμα, ομπρέλα, ασπίδα, πανοπλία, μανδύας, θυρίδα ασφαλείας, απόδειξη και αναγκαίο παρακολούθημα της καπιταλιστικής διάρθρωσης, απόδειξη επίσης της διεφθαρμένης πλευράς της παγκοσμιοποίησης, πιστή ερωμένη του ιδιοκτήτη που τον κρατάει κρυμμένο, μαζί με την περιουσία του και ίσως κάποιες τύψεις του, μέχρι που η κοινωνική οργή για το ρόλο δημοσίων προσώπων της πολιτικής, κοινωνικής, επιχειρηματικής και εκκλησιαστικής πλευράς, παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις αλλά... εκεί και μένει συνήθως. Οι άλλοι έχουν κάνει τη δουλειά τους. Ας υποστηρίζουν και σωστά, ειδικά σήμερα, πως το ανεξέλεγκτο μεταξύ των άλλων δραστηριοτήτων και των OFF SHORE είναι μία από τις αιτίες της κρίσης, μακάρι να πέφτουμε έξω αλλά φοβούμαστε πως δεν πρόκειται να τις θίξουν, γιατί έτσι θα έβγαζαν κάποιοι μόνοι τους τα μάτια τους.
Για τις περιπτώσεις ατόμων ή ομίλων που δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά ελέγχοντας περισσότερες από μία εταιρείες ενταγμένες όπως παραπάνω, έχει προβλεφθεί και χρησιμοποιείται ένα άλλο νομικό κατασκεύασμα με ευρύτερη επιφάνεια όπου χωρούν τα πάντα που ενδιαφέρουν τον βασικό διαχειριστή/κάτοχο. Αυτό είναι το TRUST (καταπίστευμα, ίδρυμα). Εκεί εντάσσονται/κρεμιούνται όλες οι υπεράκτιες εταιρείες με ότι αυτές περιλαμβάνουν. Το Ίδρυμα αυτό (διαφέρει σημαντικά από το προβλεπόμενα από την ελληνική νομοθεσία και κυρίως δεν έχει καμία σχέση με το κράτος που το φιλοξενεί) συστήνεται έχοντας κάποιον σκοπό για τον οποίο λειτουργεί και αναφέρεται ρητώς στο καταστατικό του.
Οι μετοχές των εταιρειών (συνήθως υπεράκτιες) μεταβιβάζονται στο TRUST το οποίο λειτουργεί υπό φορέα (Trustee) που είναι συνήθως δικηγορική εταιρεία η οποία μεριμνά να τηρούνται όλες οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις από το καταστατικό του και τη νομοθεσία του κράτους που το φιλοξενεί (πρακτικά, βεβαιωτικά, συνελεύσεις, φορολογικά, έλεγχοι κλπ).
To καταστατικό του TRUST προβλέπει διάρθρωση τέτοια που καλύπτει όλες τις πτυχές λειτουργίας του, εξυπηρετείται δε από φυσικά ή νομικά πρόσωπα με αρμοδιότητες καθορισμένες συνοπτικά ως εξής[7]:
· Settlor είναι ο ιδρυτής και αρχικός χορηγός των περιουσιακών στοιχείων
· Trustee είναι ο εκάστοτε δικηγορικός οίκος που το εξυπηρετεί
· Income Beneficiary είναι ο αποδέκτης των κερδών/προϊόντων των επιχειρήσεων
· Protektor είναι ο «προστάτης» του με σχετικές αρμοδιότητες
· Holder of Limited Power of Appointment είναι το πρόσωπο που έχει το δικαίωμα να διορίζει και αλλάζει όλους τους υπόλοιπους, να μεριμνά για μεταβιβάσεις κοκ στα πλαίσια του ορισθέντος σκοπού του Ιδρύματος.
Εύκολα διαπιστώνουμε πως το ισχυρό πρόσωπο είναι ο κάτοχος του τίτλου του Holder of Limited Power of Appointment, προστατεύεται δε από οιονδήποτε θα ήθελε να μάθει τα στοιχεία του αφού καλύπτεται υπό τους μανδύες της νομοθεσίας του αντίστοιχου κράτους, από τα δικαιώματα των δικηγορικών οίκων να μην αποκαλύπτουν στοιχεία που αφορούν τους πελάτες τους κοκ
Γίνεται αντιληπτό πως τα δυο αυτά επίπεδα απόκρυψης/λειτουργίας/ελέγχου περιουσιών καλύπτουν πλήρως εκείνους που θέλουν να δρουν στο απυρόβλητο, να μη φαίνονται ποιοι είναι, να μην έχουν καμία ευθύνη για τα τεκταινόμενα στις επιχειρήσεις τους, να μην δίνουν λογαριασμό σε κανέναν, να μην ελέγχονται από κανέναν. Εκεί λοιπόν διοχετεύεται το ανήθικο και παράνομο χρήμα κάθε είδους και μορφής προέλευσης. Στον υπογράφοντα δεν είναι γνωστή περίπτωση που να ξεσκεπάστηκε πλήρως και να αποκαλύφθηκε παράνομη λειτουργία φυσικών προσώπων με αποδέκτη των προϊόντων της παρανομίας εταιρεία OFF SHORE ή TRUST. Ιδιαιτέρα στη χώρα μας είναι σε όλους γνωστό πως κανείς δεν κατέληξε σε φυλακή όποια παρανομία και να διέπραξε, αρκεί να τήρησε τους κανόνες λειτουργίας των δυο αυτών νομικών προσώπων. Έτσι η ρεμούλα της περιουσίας του δημοσίου, της περιουσίας δηλαδή και του ιδρώτα του ελληνικού λαού συνεχίζει να λειτουργεί στο άνετο, καίτοι οι κλέφτες και καταχραστές είναι λίγο πολύ γνωστοί.
Τί μένει να γίνει; Οι άλλοι να μεριμνήσουν για να σπάνε τα αποστήματα, αυτοί που δεν έχουν μετοχές, που δεν κλέβουν, δεν αρπάζουν, αυτοί που εργάζονται για να ζήσουν, που δεν εκμεταλλεύονται υπεραξίες, που ότι λένε το πιστεύουν και αγωνίζονται γι' αυτό....
[2] Οι θύτες και τα θύματα του τάνκερ «Prestige», ΤΟ ΒΗΜΑ, 24 Νοεμβρίου 2002 (σελ 4)
[3] Off Shore Αγάπη μου, Παπαζήση, Αθήνα 2008, όπου παρατίθενται όλα τα σχετικά με τη λειτουργία κλπ των υπεράκτιων εταιρειών και των TRUSTS, ενταγμένα σε παραδείγματα πλείστα των οποίων προέρχονται από αρχείο πραγματικών υποθέσεων.
[5] ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 23-2-2003 ως άνω.
[6] Αρχείο Ναυτιλιακής Εταιρείας (διαχειρίστριας πλοίων) Seatrade Compania Maritima SA, Τμήμα Αρχείων Μουσείου Μπενάκη (αδημοσίευτο, ανεπεξέργαστο). Στο αρχείο αυτό στηρίζεται το βιβλίο Off Shore αγάπη μου, και τα στοιχεία του παρόντος κειμένου.
[7] POLES, TUBLIN, PATESTIDES & STRATAKIS, ULYSSES TRUST, JUNE 5, 1990, NEW YORK 1990, (αδημοσίευτο)
